San alt seo, déanfar tagairt do na teaghlaigh ar daofa é, don Ghaeilge, do na traidisiúin, don tírdhreach agus don tírghrá agus don dóigh a n-aibhsíonn Máire téama an ómós áite ina úrscéal Mo Dhá Róisin, 1921 (MDR). Tá na téamaí thuasluaite fite fuaite ina chéile san...
Topaic: Dúchas
Máire, Feara Fáil agus an Díchoilíniú
Mholadh Aimé Césaire (1955: 15) cothromóid nó ‘colonisation = chosification’, sin le rá go ndéantar rudaí de dhaoine faoin choilíneachas: próiseas a tháirgeann sochaithe gan dada dúchasach díobh féin, cultúir chloíte, cumainn chreachta, críocha coigistithe, creidimh...
An t-ómós áite i saothar léinn agus litríochta an Ollaimh Breandán S. Mac Aodha
(Cuireadh leagan den pháipéar seo i láthair ag an gComhdháil ar Litríocht agus ar Chultúr na Gaeilge, Roinn na Gaeilge, Ollscoil na Gaillimhe, 3–4 Deireadh Fómhair 2024) Bhí Breandán S. Mac Aodha (1934–2001) ar dhuine de na scoláirí ba thábhachtaí a rinne staidéar ar...
An grúpa amharclainne na Fánaithe agus a bhfuil le foghlaim óna gcartlann faoin drámaíocht a bhain leo
(Cuireadh leagan den pháipéar seo i láthair ag comhdháil CARTLANN – ‘Gníomhaíochas, an Ghaeilge agus na Meáin’ in Ollscoil na Gaillimhe ar 13 Aibreán, 2024. An tÚdarás um Ard-Oideachas, faoin gClár Taighde Thuaidh-Theas, a mhaoinigh CARTLANN.) Figiúr 1: Aodh Ó...
Dathú Éadaigh
Pléifear dathú éadaigh san aiste seo, le béim speisialta ar dhathanna nádúrtha. Pléitear gnéithe den phróiseas ina ndéantaí éadach a dhathú go traidisiúnta. Pléifear cuid de na dathanna éagsúla agus conas mar a cruthaíodh iad. Baineadh úsáid as ábhar nádúrtha cosúil...
Staidéar Samplach ar Fheidhm an Logainm i Nualitríocht na Gaeilge
Cúlra stairiúil Is sa Ghaeilge atá a bhfréamhacha agus a mbunús ag an chuid is mó de na hainmneacha atá againn sa tír seo ar áiteanna, ar lonnaíochtaí, ar áitribh chónaithe agus ar ghnéithe den tírdhreach agus den mhuirdhreach, ó thaobh na tíreolaíochta agus na...
Beirt fhílí a Scríobh Dánta Caointe dá Máthair
Ina shaothar ceannródaíoch, The English Elegy: Studies in the Genre from Spencer to Yeats (1985), maíonn Peter Sacks, ‘the traditional forms and figures of elegy relate to the experience of loss and the search for consolation.’ Is géire, áfach, an dúshlán eiseach ar...
Curach Thoraí: Stair, Stíl, Feidhm agus Forbairt
Curach ar an Cheann Thoir, Toraigh Is iomaí ceird a forbraíodh as riachtanas; múineann gá seift. San am a caitheadh b’éigean do na daoine cibé rud a bhí de dhíth orthu a dhéanamh, a thógáil nó a fhás, agus d’fhorbair siad bealaí le bheith beo ina dtimpeallacht,...
Comparáid idir Cín Lae Amhlaoibh agus Litreacha as Éirinn – na haicmí sóisialta roimh, agus i ndiaidh an Ghorta Mhóir
Réamhrá San alt seo, pléitear an dá théacs, Cín Lae Amhlaoibh (De Bhaldraithe, 1976) agus Litreacha as Éirinn (Ó Finneadha, 2013). Is téacsanna fíorshuimiúla iad na téacsanna seo ina bhfuil téama an ghorta agus na bochtaineachta le feiceáil. Tá téamaí agus ceisteanna...
Báid Mhóna agus Báiníní: Píosa spéisiúil físe ó Chonamara ón mbliain 1932
Gearrscannán deich nóiméad ar fhaid é Ireland: The Melody Isle a eisíodh sa mbliain 1934 agus atá le fáil ar an Idirlíon.[1] Tá sé mar chuid de shraith gearrscannán taistil a choimisiúnaigh an comhlacht léirithe cáiliúil Metro-Goldwyn-Mayer. Meiriceánach darbh ainm...
Stór Amhrán Mhichíl Bhreathnaigh
Nótaí Eagarthóireachta Baintear leas as an gcóras uimhrithe a fhaightear san Aguisín, agus tagairtí á ndéanamh do na hamhráin san alt féin. B’éigean cloí leis an modh eagarthóireachta seo i gcás na dtagairtí inmheánacha ó tharla gur ghá feidhmiu laistigh de líon...